Met zeventien miljoen mensen is het niet gek dat we allemaal anders omgaan met de pandemie. Waar de één zich ontpopt tot anderhalvemeteragent transformeert de ander in een hamsterende hypochonder. Waarom is dat? En: bij welke groep hoor jij?
‘Kun je niet lezen?’ sist de vrouw van achter haar volgestouwde boodschappenwagentje. ‘Die pijlen, daar op de grond, die staan er niet voor Jan Lul, he?’ klinkt het in plat Amsterdams. ‘Sorry,’ stamel ik, niet bewust dat ik er blijkbaar mijn eigen looproute op nahoud. Het licht ontvlambare type snuift minachtend en stormt me – ik geloof niet helemaal op anderhalve meter afstand – voorbij. Hoe langer de crisis, hoe korter het lontje, lijkt wel. En niet alleen in de supermarkt, god nee. Op mijn tijdlijn vliegen zelfbenoemde coronaexperts elkaar geregeld in de haren. Het is ook lastig discussiëren, als jij de enige bent die de waarheid weet. Moe word ik ervan. Van die vingerwijzers aan de ene kant, maar net zo goed van de bejubelaars aan de andere. Alsof dat klotevirus een blessing in disguise is en een lege agenda allejezus fijn. De vind-jezelf-in-tijden-van-crisis-blogposts hebben dezelfde uitwerking op mij als ik op heetgebakerde supermarktmevrouwen. Waar ik het in de begindagen van deze crisis nog wel kon waarderen, zo’n positieve mindset, word ik er nu lichtelijk agressief van. What’s next? Val ik volgende week zelf zo’n gangpadrebel aan in de buurtsuper?
Kort lontje, lange tenen
‘Het is niet zo gek dat je lontje korter wordt,’ zegt systeemtherapeut Rianne Roes, die ik vraag naar het hoe en wat van ons coronagedrag. ‘De regels veranderen steeds, we passen ons constant aan. Er is geen ruimte om uit de band te kunnen springen. We zijn al een paar maanden op weg en wie weet nog hoelang. Dat vraagt veel van een mens.’ Ik denk aan de positiviteitsgoeroes op mijn tijdlijn: hebben die dan nergens last van? ‘Ieder mens heeft een copingsmechanisme, een manier hoe hij of zij met een situatie omgaat. Waar de één het liefst z’n kop in het zand steekt als het lastig wordt, duikt een ander er meteen bovenop. Hoe je op een situatie reageert, heeft te maken met je karakter, omgeving en opvoeding. Maar ook met de situatie en de duur daarvan.’ Omdat we geen idee hebben hoelang dit gebeuren gaat duren, vraag ik de expert meteen een handleiding bij de meest voorkomende crisistypes. Komt-ie!
De politieagent
Deze betweter heeft z’n roeping pre-corona duidelijk gemist en waant zich nu Ellie Lust op patrouille. En vergis je niet: ze heeft altijd dienst. Offline communiceert ze met flink wat decibel, online is ze een enthousiast gebruiker van interpunctie en capslock. Denk: DAT IS GEEN ANDERHALVE METER!!! Dat ze zelf hutjemutje lag te bakken op Katwijk, kan ze prima verantwoorden. Natuurlijk, want zij heeft het talent precies te weten hoe de regels zijn bedoeld, vooral die waarvan de experts – je weet wel, die daarvoor gestudeerd hebben – zelf niet helemaal zeker zijn hoe ze zijn bedoeld. Heel knap, dat meten met twee maten. Toch is er maar één waarheid, die van haar, en die dringt ze aan iedereen op. Ze krijgt het regelmatig aan de stok met andersdenkenden. Om niet te zeggen iedereen, want haar hokje is zo klein dat ze er alleen zelf in past.
De therapeut: ‘De politieagent vindt z’n houvast in structuur en regels en denkt daarbij heel zwart-wit: wat ik doe is goed, wat jij doet is fout. Breken ze hun eigen regel, hebben ze daar – in hun eigen ogen – een goede reden voor. Bij een ander is het altijd een karaktertrek (jij, aso!). Eigenlijk is dit ook een vorm van controle willen hebben. Het anderen attenderen op de regels, is wellicht een manier om eigen angsten te reguleren. In je eentje controle bestrijden gaat namelijk niet lukken. Mijn tip? Probeer eens achter het gedrag van de politieagent te kijken. Lukt dit niet, dan is er met een anderhalve-meterboog omheen lopen altijd nog een optie.’
De hypochonder
Mocht je je afvragen waar het toiletpapier en de desinfecterende doekjes zijn gebleven? Kijk dan eens bij de hypochonder in het keukenkastje. Grote kans dat de hele goegemeente kan kakken met de voorraad die ze gehamsterd heeft. Kleine kans overigens dat je binnenkomt om de voorraad te aanschouwen. De hypochonder zit, zelfs nu de terrassen weer open zijn, namelijk nog altijd in thuisisolatie. Niet dat ze in de risicogroep zit, maar veiligheid boven alles. Word je wel uitgenodigd na een kruisverhoor (‘Heb je echt niet stiekem met je moeder geknuffeld?’), reken dan op een streng deurbeleid, gevolgd door ellenlang handen wassen (Happy birthday is er niets bij) en het verzoek liever niets aan te raken. Het gesprek voeren jullie al schreeuwend – want: vijf meter afstand – en onderbreekt ze regelmatig om de deurknoppen driftig, heel driftig, af te nemen. Met de doekjes die jij nergens meer kon vinden, uiteraard.
De therapeut: ‘De hypochonder heeft wellicht als copingstrategie de behoefte aan houvast: ze wil de controle hebben over het wel of niet ziek worden. Ook al is dat maar een ‘schijncontrole’, want je weet nooit wat het leven voor je in petto heeft. Was je altijd al een beetje controlebehoeftig, dan is het nu makkelijk doorslaan. Kijk daarmee uit, want als je jezelf uit angst maanden isoleert, ligt straatvrees straks op de loer. Menselijk contact is essentieel voor onze gezondheid, dus blijf vooral wel mensen zien. Maak een klein coronaclubje met mensen van wie je weet dat ze ook voorzichtig zijn. Heb je een hypochonder als vriendin? Ga vooral het gesprek aan: ze voelt zich vast angstig en/of eenzaam.’
De struisvogel
Deze coronaontkenner is blijven hangen in de gekke vleermuizenziektefase van vroegah, toen landsvader Rutte nog gewoon handjes schudde met Jaap van Dissel – net nadat ze hadden verkondigd dat we dat dus beter niet meer konden doen. En we daar met z’n allen – oké, op de politieagent na – nog hartelijk om konden lachen. Nu, maanden later, neemt de struisvogel ‘dat hele coronagebeuren’ nog steeds niet al te serieus. Handen wassen? Onzin! Vliegvakantie boeken? Waarom niet! Spreken jullie af, manoeuvreert ze zich razendsnel in je aura. Wegduiken heeft geen zin: als een leeuwin bespringt ze haar prooi. Jou dus. De wereld is gestoord, maar zij laat zich niet gek maken. Lukt het je los te wurmen en haar een verontwaardigde blik toe te werpen, word je weggezet als aansteller.
De therapeut: ‘De struisvogel steekt z’n kop in het zand, omdat dit zijn manier is om om te gaan met stress. Als het niet bestaat, hoef je er ook niet mee te dealen. Lekker makkelijk. Ontkenners zijn niet uit op massabesmetting, al denkt de politieagent van wel. Wil je afspreken met een ontkenner? Geef van tevoren instructies over afstand houden en de wijze van begroeten. De discussie aangaan heeft vaak weinig zin: de ontkenner ontkent namelijk dat zij de boel ontkent. Heb je te maken met een diehard struisvogel? Niet uitnodigen of je moet heel snel kunnen wegduiken!’
De activist
De activist had pre-corona al een ongezouten mening, maar pepert deze nu flink met COVID-19. Zo was ze al tegen de veehouderijen, klimaatverandering of juist vóór de economie, maar nu wordt alles op het virus gegooid. Tact en timing zijn minder belangrijk dan de boodschap. Dus twittert ze gerust over het smurfblauwe water in Venetië – zo, zonder al die vervuilende toeristen – op de dag dat er een recordaantal doden in Italië zijn. Ze is, net als de politieagent, groot liefhebber van enthousiast interpunctiegebruik op Facebook en Instagram. De activist heeft dan wel eenzelfde temperament als corona-Ellie, godzijdank is ze niet Oost-Indisch doof voor andere meningen. Dat scheelt een slok op een borrel, één waar je haar dus prima voor kunt uitnodigen.
De therapeut: ‘Met de activist op je anderhalvemeter-BBQ heb je gegarandeerd goede gesprekken dan wel discussies. Het is namelijk heel gezond je vraagtekens te zetten bij bepaalde dingen die als feiten worden gepresenteerd, door anderen of de regering. De valkuil van de activist is dat ze de nuance uit het oog verliest. Ze zoomt zo in op dat wat voor haar belangrijk is, dat het grote plaatje ontbreekt. Heb je te maken met een milde activist – met zelfreflectie en humor – dan kun je haar daarop wijzen en een goed gesprek voeren over de andere kanten. Bij de diehard activist wordt het lastiger doordringen.’ Wanneer ze zo diep in de complottheorieën is gedoken dat zelfs het nog rauwe BBQ-spiesje de schuld van 5G is, bijvoorbeeld.’
De positivo
De rasoptimist laat zich niet uit het veld slaan, ook niet door een pandemie meer of minder. De geboren omdenker ziet in 2020 een jaar van mogelijkheden. Zo krijgt ze het haar strot uit dat de coronacrisis de reset was die we met z’n allen nodig hadden. En lacht daar dan gelukzalig bij. Euforisch is ze over de lege agenda en alle inzichten die ze opdoet tijdens allerhande cursussen, waarmee ze haar agenda dus gewoon weer tot de nok toe vult. Ze is de beroerdste niet om haar – al dan niet spirituele – hersenspinsels te delen met liefde. Heel. Veel. Liefde. Toch kun je in je handjes knijpen met zo’n Emile Ratelband aan je zij: ze weet je altijd weer uit de put te trekken. Denk aan: ‘Ah joh, oranje is geen rood!’ bij vakantieplannen. En: ‘Heb je volgend jaar weer wat om naar uit te kijken!’ als diezelfde vakantieplannen toch in het water vallen.
De therapeut: ‘De positivo’s zijn eigenlijk ook een soort struisvogel, maar dan van het positieve soort. Ze kunnen iedere situatie zo draaien dat het vooruitzicht toch weer optimistisch is, wat natuurlijk ook niet realistisch is. Dat is ook een overlevingsmechanisme, een manier om met de realiteit te kunnen dealen. Ben je zo’n positivo, wees dan vooral eerlijk voor jezelf. En mild. Het is ook oké om je af en toe ellendig te voelen om de situatie.’
Meerdere persoonlijkheden
Welke type je bent, hangt natuurlijk ook af van wie je op dat moment voor je hebt. De types zijn niet vastomlijnd. Tettert een struisvogel veel te dicht in je oor, ben je al snel de politieagent. Naast de positivo ben je al snel een hypochonder. En misschien wissel je ook wel in de loop der tijd. Therapeut Roes: ‘Maar wie je ook was, bent of wordt, wees altijd mild voor elkaar en jezelf. Niemand was voorbereid op deze situatie, niemand wist hoe hij of zij erop zou reageren. We kunnen best een beetje rekening met elkaar houden.’ Aan mijn Ellie uit de supermarkt: ik zal beter op de pijlen letten! Denk jij dan aan die anderhalve meter? O, shit…
Tekst: Kimberley van Heiningen | Beeld: iStock
Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen en winacties? Schrijf je in voor de VIVA-nieuwsbrief
Het bericht Welk crisistype ben jij? verscheen eerst op V!VA - Niets te verbergen.