Baby-spam jij er ook lekker op los? Handig toch, dat je met één klik aan iedereen die superschattige foto van je kind kunt laten zien. Er zitten echter ook nadelen aan alles ‘delen’.
Tekst Milou van der Will
Als je net bevallen bent, kun je wel van de daken schreeuwen hoe waanzinnig leuk jouw kind is. Nu hoef je tegenwoordig niet meer daadwerkelijk op een dak te klimmen, want daar is iets op bedacht: social media. Met de schattigste foto’s laat je de wereld zien dat jouw kind écht de leukste van allemaal is. Maar hoe zit het eigenlijk met die speciale voorwaarden van apps zoals Instagram en Facebook waar bijna iedereen argeloos voor tekent? Geef je de rechten op je foto nou uit handen zodra je hem online zet? Mogen die joekels van bedrijven er dan naar hartenlust mee aan de haal gaan? Er duiken af en toe verhalen op over babyfoto’s die ongevraagd worden gebruikt voor melkpoedercampagnes. En horrorberichten over pedo’s die het web afspeuren op zoek naar plaatjes die trotse ouders in alle onschuld op Facebook zetten. Resultaat: onrust.
Ultieme trots
First things first. Waarom voelen we zo massaal de behoefte om foto’s van onze kinderen online te zetten? Volgens mediapsycholoog Mischa Coster is daar een simpele uitleg voor: “Het is trots. Niets meer, niets minder.” Wel is er volgens hem een verschil tussen af en toe een leuk fotootje plaatsen, of een overvloed aan babyspam op de tijdlijn van je vrienden storten. “Als het overmatige vormen aanneemt, is dat vaak te verklaren doordat het een nieuwe sociale norm is geworden in de omgeving van de ouders.” Als je het leuk vindt om foto’s van je baby te delen en je vriendinnen (ook allemaal net moeder) vertonen hetzelfde gedrag, zal de frequentie volgens Coster alleen maar toenemen. “Er gaat dan een soort sociale goedkeuring aan het gedrag kleven. Het is normaal, want anderen doen het ook.” Sommige moeders gaan zo op in hun baby dat ze zelfs hun profielfoto veranderen in een foto van hun kind. “Eigenlijk zegt dat al genoeg,” zegt Coster. “Wat je daarmee feitelijk aangeeft, is: ik bén mijn kind. Het is een ultieme vorm van trots.” Problematisch wil hij dat niet noemen, tenzij het een obsessie wordt. Wat de psycholoog wel aanstipt, is dat als je op sociale media te dominant aanwezig bent met babyfoto’s, de buitenwereld je straks alleen nog maar ziet als moeder en niet meer als vriendin of collega. “Voor sommige moeders is dat geen probleem. Maar als je dat vervelend vindt, moet je er een beetje op letten.”
BN’ers op de rem
Al bestaan er genoeg babyspammers, steeds vaker besluiten ouders juist niets meer online te publiceren van hun kinderen. Zo vertelt Nikki, die eind vorig jaar beviel van Luca, dat ze vanwege de privacy heeft besloten geen enkele foto van haar zoontje te plaatsen. Ook haar familie heeft ze gevraagd terughoudend te zijn met het delen van online foto’s. “Andere ouders moeten zelf weten wat ze doen, maar ik wil mijn zoon beschermen,” legt ze uit. “Zo voorkom ik dat er misbruik van zijn foto wordt gemaakt, of dat hij op een of andere enge site komt te staan.” Voor Kim is dat een reden om geen foto’s van zoon Mees (1) op Facebook te zetten. “Je hoort vaak genoeg verhalen over foto’s die, al dan niet bewerkt, in het kinderpornocircuit belanden.” Bovendien mag Mees van haar zelf bepalen wat er wel en niet over zijn leven op het net terechtkomt. “Ik zou het zelf ook niet leuk vinden als mijn hele jeugd op internet zou staan.”
Ook bekende ouders trappen de laatste tijd vaker op de social media-rem. Zo verwijderde zangeres Anouk begin dit jaar alle foto’s van haar kinderen vanwege de racistische opmerkingen die ze eronder aantrof. Afgelopen juni wijdde muzikant en journalist Aafke Romeijn haar column voor Vrij Nederland volledig aan de reden waarom ze heeft besloten geen foto’s van haar pasgeboren dochter te delen op social media. Veel niet-postende ouders zullen zich in haar column herkennen. “Hoera, ze is geboren,” schreef ze. “Voordat jullie vragen waar alle schattige babyfoto’s blijven moet ik jullie teleurstellen: die komen er niet. Rudi kan nog geen keuze maken over haar exposure […] Bovendien wil ik dat ze, op het moment dat ze daar de leeftijd voor heeft, zelf kan beslissen hoeveel van haar er zichtbaar is online. Dat ze niet haar eerste kalverliefde moet gaan uitleggen dat haar moeder al die gênante babyfilmpjes ooit heeft gepost. Puber zijn is al awkward genoeg.”
Andermans babygeluk
Er zijn ook genoeg BN’ers die juist graag ‘delen’. Zo post voetbalvrouw Yolanthe veel kiekjes van zoon Xess Xava en deelt ook presentator Arie Boomsma trots foto’s van dochter Bobby Jo. Presentatrice Nicolette van Dam doet het ook, maar net even anders – de gezichtjes van haar kinderen komen nooit helemaal in beeld. Daarnaast zijn er BN’ers die de zaken meteen grondig aanpakken. Zo maakte fotomodel Kim Kötter na de geboorte van zoon Muck een Instagram-account voor hem aan onder de naam Muckepuk (echt!) waarop bijna dagelijks nieuwe foto’s en filmpjes van hem verschijnen. Superleuk voor fans om mee te kunnen genieten van het babygeluk van BN’ers. En ook voor ons gewone burgers is het knus om te zien dat het dochtertje van je middelbareschoolvriendin haar eerste fruithapje krijgt. Toch is het slim om bij wat zaken stil te staan. “Het is goed om te weten dat je het auteursrecht op de foto niet uit handen geeft,’ vertelt advocaat Caroline de Vries van bureau Brandeis. Ze is gespecialiseerd in zaken die privacy en auteursrecht betreffen. “Niemand mag jouw foto’s gebruiken zonder jouw toestemming. Er gebeurt echter veel anoniem op internet, en elke foto die je post is laagdrempelig toegankelijk voor een groot publiek. Dat het niet mag, wil dus niet zeggen dat het niet gebeurt. Natuurlijk kun je tegen misbruik optreden, maar het is erg vervelend als je in dat stadium beland bent. Als het een officieel bedrijf betreft, is in sommige gevallen een chique advocatenbrief genoeg. Maar als onduidelijk is wie achter het misbruik zit, wordt het een stuk lastiger. En inmiddels is algemeen bekend dat als iets eenmaal op internet staat, het lastig kan zijn het er weer af te krijgen.”
Hé, is dat mijn kind?
Instagram of Facebook zal die schattige foto van je kind volgens advocaat De Vries niet zo gauw verkopen voor de campagne van een melkpoederbedrijf. “Dat zou ook slecht zijn voor hun imago,” benadrukt ze. “Maar als je de gebruikersvoorwaarden van die websites erop naleest, moet je concluderen dat je ze een breed recht geeft om te doen met je foto wat ze willen. De licentie is zo algemeen geformuleerd dat er van alles onder kan vallen. Ze mogen de foto bijvoorbeeld opslaan en gebruiken voor eigen doeleinden. En daarnaast zeggen ze dat zij er niet verantwoordelijk voor zijn als anderen met jouw foto’s aan de haal gaan. Ze hebben zich goed ingedekt.”
Wat dan het belang is van Instagram en Facebook om onze foto’s op te slaan? “Ze kunnen er allerlei gebruikersprofielen uit lezen en die data zijn voor adverteerders ontzettend interessant. Als jij foto’s post van je zwangere buik, of van een baby, krijg je waarschijnlijk gerichte reclames van spenen en flessen. ‘Behavioural targeting’ noemen we dat. Bovendien gebruiken dat soort platforms cookies, dus feitelijk slaan ze alles op wat je doet.” Bewust posten, is dus het devies. Weet wat je post en wat de risico’s zijn. Mediapsycholoog Mischa Coster wijst daarnaast op een ander aspect. “Je maakt eigenlijk al een online persoonlijkheid van je kinderen aan zonder dat zij daar goedkeuring voor hebben gegeven. Realiseer je dat er straks, als het kind ouder is, een heel digitaal spoor is. Je weet bovendien niet waar die foto’s terechtkomen, wat ermee gedaan wordt.” Dat foto’s op internet laagdrempelig misbruikt kunnen worden is een reëel punt. Zo had Caroline de Vries een Nederlandse fashionblogger als cliënt die nietsvermoedend door Stockholm flaneerde en ineens een foto van zichzelf in een bushokje trof. Een Zweeds merk bleek haar foto ongevraagd te gebruiken voor hun campagne. Het illustreert hoe eenvoudig het kan gebeuren. De blogger in kwestie ontdekte dit per toeval, dus er kan veel meer aan de hand zijn waar je geen weet van hebt. Bovendien bestaan er ook minder onschuldige voorbeelden. Zo was er vorig jaar het verhaal van de Amerikaanse moeder Christie. Zij zat in het ziekenhuis naast haar doodzieke dochter en kreeg daar het smakeloze misbruik van een foto van haar kind onder ogen. Het meisje heeft het syndroom van Down en leukemie en kreeg chemotherapie toen Christie ontdekte dat een foto van haar dochter gebruikt werd voor een Spaanse campagne voor een prenatale test. De visuele boodschap: laat dit jou niet overkomen. Kennelijk was een van de weinige foto’s die Christie van haar dochter op haar blog had geplaatst terechtgekomen op een website voor stockfoto’s, rechtenvrije foto’s die gratis of voor een kleine vergoeding kunnen worden hergebruikt. Christie ging een hevige strijd aan met het bedrijf dat de foto ongevraagd had gebruikt om de meterslange advertentiefoto te laten verwijderen van het gebouw én van de stocksite. Dat lukte uiteindelijk, met excuses.
Geniet, maar plaats met mate
Het zijn excessen waar je je als nietsvermoedende ouder maar moeilijk tegen kunt wapenen. Want ook een beschermd account is volgens advocaat De Vries niet waterdicht. “Als je foto’s plaatst die alleen voor ‘vrienden’ te zien zijn, staan ze alsnog op internet en ook ‘vrienden’ kunnen er iets mee doen. Wel verklein je de kans op misbruik en heb je een sterker argument als een geval van misbruik later uitmondt in een rechtszaak. Dan kun je aangeven dat het je bedoeling was om de foto slechts aan een beperkt publiek te laten zien.” Haar advies: plaats alleen foto’s die neutraal zijn, en zeker niet te intiem. Geen plaatjes van je kind in bad, bijvoorbeeld. En liefst alleen foto’s in publieke ruimtes waarbij je zo min mogelijk privacygegevens prijsgeeft.
“Maar we moeten ook niet overdrijven,” nuanceert ze. “Meestal gaat het gewoon goed. Dus foto’s plaatsen kan best, maar met beleid.”
Dit artikel is afkomstig uit VIVA Mama 6-2016. Abonnee worden of een losse editie van VIVA bestellen? Klik hieronder:
»Bestel VIVA online | Klik hier «
Het bericht Wil jouw baby wel de hoofdrol op social media? verscheen eerst op VIVA - Niets te verbergen.