Het testament is niet het meest sexy onderwerp, maar wél belangrijk als je gezeur in de toekomst wilt voorkomen. Hoe regel je dit het beste?
Femke (43) denkt nog vaak terug aan de gesprekken met haar vader in het ziekenhuis. Het was duidelijk dat hij niet meer beter zou worden en voor het eerst praatten ze over zijn nalatenschap. Hij wilde zijn vermogen nalaten aan zijn vrouw met wie hij twintig jaar samen was – Femkes stiefmoeder – en aan Femke zelf. Twee jaar eerder had hij zijn huis dat hij al jaren verhuurde verkocht. De hypotheek had hij tot de laatste cent afbetaald en van de winst kon hij mooi genieten van zijn pensioen. Maar dat was hem niet gegund. Hij kreeg kanker.
Vanuit zijn ziekenhuisbed beloofde haar vader Femke: ‘Jij krijgt een mooi bedrag voor het kopen van een eigen huis.’ Hij vervolgde: ‘Gaan jij en je stiefmoeder daar maar even over praten.’ Femke en haar stiefmoeder spraken af dat zij 50.000 euro zou erven. Bij terugkomst zei haar vader: ‘Zijn jullie eruit gekomen? Ja? Dan is de kous af!’ Van een testament wilde hij niets weten. ‘Nergens voor nodig,’ zei hij stellig. Femke drong niet aan, want haar vader wilde niet praten over zijn naderende einde en ze dacht dat het goed geregeld was. Ze vertrouwde erop dat haar stiefmoeder de afspraak zou nakomen. Nu heeft ze spijt als haren op haar hoofd dat ze niet heeft aangedrongen op een testament. Dat had haar heel veel verdriet, slapeloze nachten
en tienduizenden euro’s gescheeld.
Femke: ‘Vorig jaar juni overleed mijn vader. Mijn vaders vermogen bedroeg – los van de boedel, zijn auto en platencollectie en dergelijke – 160.000 euro. Binnen een maand had mijn stiefmoeder 20.000 euro naar me overgemaakt. Een paar maanden later gingen we uit eten. Ik vroeg haar wanneer ik de rest van de 50.000 kon verwachten. Ze ontplofte en riep dat ik een geldwolf was. Ze stond op en liep helemaal overstuur het restaurant uit. Ik ben toch geen graaier! Ik wilde gewoon weten waar ik aan toe was.’ Later zei haar stiefmoeder dat ze de gemaakte afspraak over de beloofde 50.000 euro wilde intrekken, want die had ze zogenaamd in een emotionele bui gemaakt. Femke: ‘Mijn officiële erfdeel volgens de wet bedroeg 40.000 euro. Maar daar kon ik naar fluiten. Mijn stiefmoeder kondigde aan: ‘Je krijgt de resterende 20.000 als ik overlijd. En ik verwacht negentig te worden.’’
Meer geld, meer problemen
Veel mensen zijn er niet van op de hoogte dat zonder testament de hele erfenis en de boedel direct naar de overgebleven echtgenoot gaat, weet financieel planner Iris Brik. ‘Als kind ben je dan voor je erfenis afhankelijk van je (stief)ouder. De wet beschermt nu de langstlevende partner, want in het verleden kwam het voor dat de partner zijn of haar huis moest verkopen omdat de kinderen hun erfdeel opeisten. Kinderen krijgen hun erfdeel nu pas als de langstlevende ouder overlijdt. Wat in veel gevallen goed gaat. Zo kan moeder in het huis blijven wonen en kan ze financieel leven zoals ze gewend is. Maar de praktijk leert dat wanneer gezinsconstructies ingewikkelder zijn, allerlei leed boven kan komen drijven dat via de erfenis wordt uitgevochten.’
Die problemen rond de erfenis nemen toe. Een paar jaar geleden bleek uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen dat het aantal rechtszaken over erfrecht in 2015 maar liefst acht keer zo hoog was als in 2003.
De stijging is het gevolg van meerdere factoren, verklaart promovendus Mark Beuker, een van de onderzoekers van deze studie: ‘In 2003 veranderde het erfrecht en sindsdien krijgt de langstlevende echtgenoot alle goederen uit de erfenis. Ook spelen de lossere familiebanden een rol; veel van de erfrechtzaken zijn voor rekening van samengestelde gezinnen. En door de toegenomen welvaart zijn de nalaten-schappen groter en staat er meer op het spel.’ Actuele cijfers ontbreken, maar Beuker vermoedt dat het aantal rechtszaken rond de erfenis blijft stijgen. Want volgens het CBS hebben de ouderen van nu grotere vermogens dan ooit en wordt er dus steeds meer vermogen nagelaten.’ The Notorious B.I.G. zei het al: Mo money, mo problems. Of zoals Beuker het formuleert: ‘Meer vermogen vormt een grotere voedingsbodem voor conflicten. Maar in veel rechtszaken gaat het niet zozeer om het geld, maar is het geld een middel om oud familiezeer te verwerken.’
De rechtszaken zijn overigens nog maar het topje van de ijsberg van erfenisvetes. De meeste families vechten elkaar buiten de rechtbank de tent uit. Iris zou het wel willen, om in de rechtbank haar gelijk te halen. ‘Maar ik heb geen bewijs. Er staat niets op papier, ik heb het gesprek met mijn stiefmoeder niet opgenomen. Ik kan niets doen. Behalve toezien hoe mijn stiefmoeder mijn erfenis erdoorheen gaat jagen. Ik verwacht dat mijn stiefmoeder haar vermogen – want zo ziet ze het – aan haar eigen kinderen en kleinkinderen geeft, door middel van schenkingen of cadeaus, en dat er voor mij niets overblijft.’
De naam Femke is vanwege privacyredenen gefingeerd.
Tekst: Amanda van Schaik | Beeld: Getty
Het hele verhaal lees je in VIVA-2o-2021. Deze editie ligt vanaf 19 mei in de winkel.
Sommige artikelen kun je maar gedeeltelijk lezen op viva.nl, omdat ze afkomstig zijn uit de papieren VIVA. Uit respect naar onze abonnees én om te zorgen dat wij online leuke gratis content kunnen blijven maken. We hopen te kunnen rekenen op je begrip!
VIVA nieuwsbrief
Iedere week de leukste nieuwsbrief van Nederland in je mailbox?
Het bericht Ellende erven wil je niet: ‘Toen ik mijn stiefmoeder naar de rest van de erfenis vroeg, ontplofte ze’ verscheen eerst op V!VA - Niets te verbergen.