Emoji’s zijn niet meer weg te denken uit ons digitale leven. Vandaag viert de smiley zelfs z’n eigen feestdag. VIVA’s Lisanne zocht uit waarom we zo hechten aan de lachende drol, het aapje met handen voor z’n gezicht en de heart eyes.
Tekst Lisanne van Sadelhoff
‘Waarom stuur je me eigenlijk nooit een hartjessmiley?’ Ik floep het eruit voordat ik het doorheb. Sterker, ik zeg daarna ook nog tegen mijn vriend op toontje zeikwijf: ‘Terwijl je je vrienden wel altijd zo’n poppetje met hartjesogen stuurt.’ Ik ben 28. Mijn vraag is bloedserieus. Ik gedij namelijk zeer goed bij hartjes en alle andere liefdegerelateerde emoji’s die ik via WhatsApp krijg, van wie of waarom dan ook. Het klinkt misschien kinderachtig, maar dat mijn vriend nooit degene is die mij een hartjessmiley stuurt, doet toch een beetje zeer. Omdat het zo’n lieve smiley is. Omdat je er even mee zegt: ik denk aan je, ik vind je leuk. Mijn vriend zucht. Ik hóór hem denken: dramaqueen. ‘Ik stuur jou toch altijd een zwaaiende smiley,’ antwoordt hij. Als hij ziet dat mijn blik nog steeds op standje onweer staat en mijn houding richting fase stampvoeten dreigt te gaan, voegt hij eraan toe: ‘Die hartjessmiley sturen mijn vrienden en ik altijd in de groepsapp naar elkaar, dat is gewoon een gewoonte.’ Het is duidelijk: de icoontjes hebben onze digitale communicatie veroverd. Er gaat haast geen dag voorbij dat we geen emoji gebruiken. Soms merk ik zelfs dat ik in het echte leven op bepaalde momenten een emoji zou willen inzetten: het aapje dat zijn
handjes voor zijn gezicht slaat als ik een potje groenten kapot laat kletteren in de supermarkt of de knipogende-tonguitstekende-smiley om mijn té flauwe grap in groepsverband toch nog wat kracht bij te zetten.
Japan en Steve Jobs
In 2007 werden de emoji’s wereldwijd ingevoerd door Steve Jobs (waarvoor onze eeuwige dank). Hij deed dat omdat hij met zijn iPhone ook Japan wilde veroveren: het land waar emoji’s twintig jaar geleden liefdevol werden verwekt door een telecomprovider die de communicatie op zo’n klein schermpje duidelijker wilde maken. Resultaat: 176 emoji’s, waaronder vijf gezichtsuitdrukkingen in een paar pixels. Emoji is dus ook een Japans woord en betekent eigenlijk – spoileralert 1 – ‘beeldkarakter’ en – spoileralert 2 – dus niet ‘emotie’. In 2011 verschenen de kleurige, eenregelige figuurtjes voor het eerst op onze smartphones en sindsdien zijn ze vaste prik op WhatsApp, Facebook, Instagram en Twitter. Zodra ik een update van mijn iPhone niet heb uitgevoerd en witte vierkantjes of rare tekens krijg in plaats van emoji’s, bekruipt me het gevoel dat ik iets mis. Uit onderzoek in 2015 van de Britse onderzoeker en linguïst Vyvyan Evans blijkt dat tachtig procent van de telefooneigenaren emoji’s gebruikt om zich te uiten, en via Facebook Messenger worden er dagelijks vijf miljard emoji’s verstuurd. Op emojitracker.com houdt de mega-intelligente oppernerd (in de goede zin van het woord) Matthew Rothenberg as we speak bij hoe vaak een emoji wordt getwitterd. Het hartjespoppetje is nu 984.553.463 keer gebruikt (behalve door mijn vriend, maar dat terzijde). En terwijl ik deze zin heb getikt, zijn daar alweer – even tellen – 150 aan toegevoegd. En for the record: ik tik snel. De Unicode, een internationale standaard voor de codering van tekens en symbolen, beheert de
steeds langer wordende lijst emoji’s. De organisatie beslist (naar eigen zeggen op ‘democratische wijze’) welke er wel of niet mogen komen en vertaalt ze naar een code die alle apparaten wereldwijd begrijpen. In februari dit jaar werden de nieuwe emoji’s voor 2018 bekendgemaakt (denk: lama’s, kangoeroes, mango’s, superhelden, kale hoofden en roodharigen) waarmee het totale aantal op 2823 kwam. Er is daarnaast sinds een paar jaar World Emoji Day en nieuwe emoji’s halen vaak het nieuws – zoals de borstvoedende vrouw die in 2017 werd gelanceerd. Ook is er een Emojipedia.
Duidelijker en zachter
Waarom houden we zo van emoji’s? Lilian Stolk is historicus, studeerde beeld en taal aan de kunstacademie en deed drie jaar onderzoek naar ons emoji-gebruik voor Het zonder-woordenboek dat onlangs is uitgekomen. ‘Als je naar onze communicatiegeschiedenis kijkt, gebruiken we langer beeldtaal dan woorden.’ Denk aan het spijkerschrift, hiërogliefen. De icoontjes die wij naar elkaar sturen, zijn daar moderne opvolgers van. ‘Emoji’s zijn
een vertaling van onze non-verbale communicatie,’ vertelt Stolk. ‘Doordat we online zijn gaan communiceren, praten we uitsluitend via het alfabet en voeren we op die manier hele gesprekken. Als we zoiets face to face doen, gebruiken we klemtonen, gezichtsuitdrukkingen en handgebaren. Die zijn allemaal belangrijk voor hoe een boodschap overkomt. In een tekstbericht kan dat niet, en dat probleem ondervangen we nu door emoji’s. Zeker als we het snel willen versturen.’ Dankzij emoji’s wordt ons getypte woord wat duidelijker en zachter. Stolk: ‘Tekst is heel sec. Sommige dingen die mensen sturen, zouden ze niet durven verzenden zónder smiley.’ Zo laat mijn vriendin Pien (27) een screenshot zien waarin een vriendin haar vraagt: ‘Hoe vond je mijn nieuwe keuken?’ Pien reageert met: ‘Prima,’ waarna haar vriendin twijfelt: ‘Vind je ’m niet mooi?’ Pien vertelt nu, achteraf: ‘Ik was dus gewoon vergeten er een vrolijke, lieve smiley aan toe te voegen, want ik vond de keuken écht prima, er was niets mis mee.’ Karen (30) vindt dat smileys communicatie makkelijker maken. ‘Ik vind het soms wat lastig met woorden, omdat ik dan niet weet wat ik moet zeggen, of hoe. Dan stuur ik maar smileys waarbij de ander een positief gevoel krijgt en die persoon weet dat ik aan hem of haar denk.’ Malou (27) zegt: ‘Het helpt ook om moeilijke boodschappen te verzachten en een leuke boodschap nóg leuker te maken.’ Denk aan het afzeggen van een afspraak, of dat je iemand feliciteert met zes ballonnen en zeventien kusjes. Emoji’s zijn taaloverstijgend en helpen ons gevoelens uit te drukken. Neem nou een Chinese fotograaf op Instagram. We gaan er even van uit dat jij geen Chinees begrijpt, maar je kunt die fotograaf wél laten weten dat je zijn foto’s fantastisch vindt. Simpelweg door een rood hart of heart eyes te sturen. Stolk: ‘Het is beperkt, maar het is wel een manier om universeel je emoties te uiten en op anderen over te brengen. Daar hebben mensen behoefte aan.’
Dubbelzinnige aubergines
Daarnaast maken emoji’s onze taal speelser. ‘Woorden hebben één of twee betekenissen, emoji’s veel meer,’ vertelt Stolk. Denk aan de perzik (die staat voor billen) en de aubergine, die nu vaker online voor het mannelijke geslachtsdeel wordt gebruikt dan voor de groentesoort zelf. Plaats er een paar waterdruppeltjes achter en we denken ineens aan een orgasme. Ik moet ook eerlijk bekennen: als ik over de groenteafdeling van de supermarkt slenter, associeer ik de aubergines die ik dan zie niet direct met eten… Ouderen vinden die dubbelzinnigheden onhandig, zo blijkt uit Stolks onderzoek. Maar millennials zijn dol op die speelsheid. Stolk: ‘Jongeren gebruiken in hun communicatie heel veel ironie, dat is echt iets van deze tijd.’ Zo is Fleur (30) fervent liefhebber van de knipoog achter opmerkingen die ze ‘niet zo bedoelt, maar toch ook weer wel’. ‘Dan is het een grapje, maar met die knipoog geef ik aan dat er wel een kern van waarheid in zit.’ Maar volgens Fleur is ie óók onmisbaar in appgesprekken met dates, Tinder-flirts of scharrels. ‘Al moet ik zeggen dat ik die smiley wel heftig vind. Ik bouw het graag rustig op.’ Dus in het begin gebruikt Fleur de knipoog in leestekens en kiest voor een emoticon in plaats van emoji’s: ;-). ‘Emoji’s zijn supergeschikt in de datingfase, omdat je dingen minder letterlijk hoeft te zeggen,’ verklaart Stolk. ‘En je kunt je achter de dubbelzinnigheden verschuilen.’ Hannah (28) gebruikt altijd de arrogant lachende emoji als ze flirt. Ze checkt de zoekfunctie van WhatsApp: ze heeft ’m de afgelopen drie jaar – zolang ze samen is met haar vriendin – al 2945 keer gebruikt. Meerdere malen per dag, dus, gemiddeld. ‘Ik kan ook echt afknappen als iemand de verkeerde emoji’s gebruikt,’ vertelt ze. Zo vindt ze de glimlachende smiley met blooswangetjes ‘echt onsexy’. ‘En het eerste hartje is ook altijd zo’n ding. Bijna hetzelfde als de eerste keer ‘ik hou van je’ zeggen.’ Stolk beaamt dat. ‘Net zoals je in real life kunt verlangen dat je vriend vaker ‘ik hou van je’ of ‘wat zie je er leuk uit’ zegt, kun je digitaal verlangen dat hij vaker hartjes naar je stuurt.’ Herkenbaar. ‘Hetzelfde geldt voor het sturen van een hartje maar er geen terugkrijgen. Dat is net als wanneer je ‘ik hou van je’ zegt en het daarna stil blijft: pijnlijk.’ Wederom: herkenbaar. Ik zal nooit vergeten dat ik naar een serieuze scharrel een roze hartje stuurde en na twee uur radiostilte waarin hij vijf keer online was heel stoer appte: ‘Oh haha grapje, verkeerde, ik bedoelde deze,’ gevolgd door een glas wijn. Right.
Wie zijn wij?
‘Emoji’s zeggen veel over de volksaard’ meldde de NOS in 2016. In Frankrijk (het land van de liefde) wordt het hartje vier keer vaker gebruikt dan in andere landen, op Hawaï zijn palmen en cocktails extra populair, zo concludeerden twee vooraanstaande taalonderzoekers na een wereldwijde analyse. De kerstman wordt in de koude landen het vaakst gebruikt en in de conservatieve staten van Amerika (Montana, Wyoming) blijken de zoenende vrouwen en de regenboog-icoontjes zeer geliefd – volgens de onderzoekers kan dat verklaard worden doordat openlijk spreken over deze onderwerpen een taboe is. Wij Nederlanders, feestbeesten pur sang, houden veel van het wijnglas (daar zijn mijn vriendinnen en ik zeker debet aan) en van het confettikanon. Eh, wat? Confettikanon? Ik dacht tot het schrijven van dit verhaal dat het een feesthoedje was! Emoji’s versterken vriendschappen en relaties, stelt Stolk. Denk aan je oma of je vader, die ineens jouw taal spreken op WhatsApp door je een lachende drol te sturen. ‘Er zijn ook veel stelletjes die een eigen icoontje hebben,’ vertelt Stolk. ‘Dan krijgt zo’n emoji een heel persoonlijke, menselijke lading.’ Met terugwerkende kracht waardeer ik de zwaaiende smiley van mijn vriend ineens extra. Volgens linguïst Evans helpen emoji’s zelfs om misverstanden in relaties te voorkomen doordat ze de onderliggende betekenis duidelijk maken. Stolk: ‘Als een man appt dat hij wat later thuis is en zijn vriendin antwoordt ‘oké’ met een verdrietige emoji erachter, dan is duidelijk dat ze eigenlijk not amused is. Zonder emoji zou dat gevoel waarschijnlijk minder duidelijk zijn.’
Luie communicatie
Maar al die icoontjes, worden we er niet lui van? Kunnen we straks nog wel met woorden communiceren? ‘Woorden gaan nooit weg,’ zegt Stolk. ‘We leren dankzij social media en al die verschillende communicatiekanalen vooral op welke momenten we welke taal moeten gebruiken. Uit onderzoek blijkt dat studenten echt wel weten wanneer ze het zakelijk moeten houden, zonder smileys.’ Er zijn volgens Stolk bovendien genoeg momenten dat hartjes en smileys niet toereikend zijn. ‘Emoji’s zijn over het algemeen luchtig en dus niet bedoeld voor zware of gevoelige onderwerpen. Daar lijkt de Unicode ook voor te kiezen: het moet vooral iets vrolijks hebben.’ Zo besloot de organisatie vorig jaar nog in allerijl een geweer-emoji te boycotten, want te gewelddadig. En de aubergine en perzik zijn dubbelzinnige symbooltjes geworden omdat er geen seksgerelateerde emoji’s te vinden zijn. Je kunt dus niet in álle situaties emoji’s gebruiken, stelt Stolk.
Dat ondervond Malou toen haar neef overleed. Ze kreeg veel steunbetuigingen via WhatsApp. ‘Dat was heel fijn, maar ik vond ‘sterkte’ met daarachter een smiley dat een hartje wegkust toch ongepast. Die viel bij mij verkeerd, omdat ik ’m te vrolijk vond, en er zit een knipoog in die niet helemaal gepast is in verdrietige situaties. Je moet daar echt mee uitkijken.’ Natuurlijk: er zijn verdrietige smileys om medeleven te tonen en je kunt iemand een digitaal rood/geel/groen/blauw/paars/zwart/roze hart onder de riem steken, maar mensen blijven behoefte hebben aan woorden. Stolk: ‘Ik sprak iemand die naar een vriendin had geappt dat ze een rotdag had gehad. Die vriendin stuurde alleen twee hartjes terug. Dat kan best pijnlijk overkomen, een beetje lui ook, alsof je niet echt de tijd neemt voor iemand. Dat soort dingen maakt duidelijk dat écht face-to-facecontact toch ook belangrijk blijft.’
Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen en winacties? Schrijf je in voor de nieuwsbrief.
Image may be NSFW.
Clik here to view.
Het bericht Van nut tot ergernis: alles over emoji’s verscheen eerst op V!VA - Stoer, sprankelend, sexy.