In onzekere tijden zoeken we massaal naar houvast. Het is dus geen wonder dat Insta-spiritualiteit tijdens de pandemie hoogtij viert. Maar waar we voorheen allemaal dezelfde guru volgden, draait het nu vooral om de magie in jezelf.
Tijdens een stormachtige herfstavond in 1995 zaten mijn oma en ik in de diepe stoelen in haar woonkamer. De televisie stond aan. Op de koffietafel een Maria-beeldje en een rozenkrans. ‘Wat ik te zien zou krijgen, was heel belangrijk,’ zo had ze me eerder vandaag bezworen. Een vrouw in een ijsblauwe jurk, met een bandje over haar voorhoofd geknoopt, sprak ons toe in een decor waar een bos bloemen, een brandende kaars, donkere draperieën en een glazen bol haar verschijning complementeerden. ‘Leven is geboren worden en sterven,’ zei ze met zachte stem. Op de achtergrond klonk het Ave Maria. ‘Maar ik hoop dat u beseft dat wij mensen meer zijn dan een lichaam alleen. We zijn hier op aarde om een les te leren. En die les is leren accepteren.’ Mijn oma knikte instemmend. ‘We zijn tezamen onderweg naar het licht. Zing met mij.’
De vrouw stond op, spreidde haar armen en begon met hoge stem te zingen. Mijn oma humde zachtjes mee. Het lied duurde lang, erg lang. Toen het afgelopen was, zei de vrouw: ‘Pak nu het water maar.’
‘Haal de fles!’ zei mijn oma opeens gejaagd. Ik sprintte naar de keuken. Daar stond een grote Spa-fles tjokvol water op het aanrecht. Wankelend onder het gewicht kwam ik terug de woonkamer in. ‘Net op tijd,’ zuchtte mijn oma en zette de fles pontificaal voor het beeldscherm. ‘Tijdens de volgende woorden wordt het water ingestraald,’ zei de vrouw. ‘Het ingestraalde water is eigendom van de goddelijke wereld. Het mediumschap is het instrument. Wilt u misbruik maken van het water, verliest het direct zijn werking. Twee slokjes in de ochtend en in de avond zijn voldoende.’
In de weken daarna sprenkelde mijn oma het op haar zere schouder, dronk ze ervan, smeerde ze haar vermoeide benen ermee in na een yogasessie in haar huiskamer. Het hielp niet, of wel. Het hielp omdat ze een diep verlangen had naar ontsnapping aan het dagelijkse.
In de jaren daarna ging ik met mijn oma naar paranormale beurzen waar aura’s werden gelezen, zwaaiden we naast de grote boom in haar tuin met een pendel en stelden vragen aan de toekomst. Ik voelde me door haar ingewijd in de mysteries van het leven, zeker als ze me vroeg wat voor kleuren zij om zich heen had. Ze was ervan overtuigd dat ik een zesde zintuig had.
Toen ik eenmaal op de middelbare school zat, droegen we, net als kabbala-aanhanger Madonna, zo’n rood draadje om onze pols en kettinkjes met yin- en yanghangers. We griezelden bij onze zelfgemaakte ouijaborden. ‘Gezweef’ was niet langer bon ton. Om horoscopen in tijdschriften moesten we lachen en Jomanda was een oplichter. We droegen religieuze en spirituele symbolen als fashion statement zonder enige betekenis. Misschien had het te maken met de vlieg-
tuigen die de Twin Towers in vlogen, de oorlog in Irak of de politieke moorden: de harde realiteit bood genoeg afleiding. En dat bleef eigenlijk zo tijdens mijn studie en mijn eerste werkende jaren.
Lees ook:
Ik deed een online spirituele reading en dit kwam eruit
Spiritualiteit is overal
Maar tijden veranderen. Wie even rondkijkt op Instagram ziet dat de Hollandse nuchterheid al een behoorlijk poosje plaatsgemaakt heeft voor allerhande kosmisch gedoe. De influencers die een paar jaar geleden vooral bleekselderijsmoothies aanprezen, maken nu stories over hun kristallenaltaartjes. Er wordt gestrooid met tarotkaarten, online lichtceremonies en inspirerende quotes die impliceren dat er meer is dan onze grauwe realiteit, als je maar durft te voelen. Neem de zussen Jetteke en Lieke van Lexmond die niet langer de frisse girl next door RTL-vibe vertegenwoordigen, maar maankalenders verkopen en rotsblokken rozenkwarts ter waarde van duizend euro verloten. De maankalender helpt je, volgens de zussen, elke dag op basis van de stand van de maan beslissingen te nemen. Zo kun je een cellulitebehandeling beter ondergaan bij een afnemende maan.
En dat niet alleen: de blaadjes van de kalender zijn vierkant, dus je kunt er ook origami van vouwen. En dan zijn er natuurlijk ook nog de zusjes Doutzen en Rens Kroes, die vlak voor de geboorte van Rens’ baby een Navajo-ritueel op touw hadden gezet. ‘Dit is een ceremonie geïnspireerd door een oud ritueel genaamd Blessingway, van de Navajo-indianen. Hiermee wordt de nieuwe moeder spiritueel ondersteund en bekrachtigd voor haar reis door de bevalling en het moederschap, toegewijd aan het verzorgen van de moeder. Zorgen dat ze zich mentaal goed voelt en overladen wordt met liefde en zelfverzekerdheid terwijl ze wacht op de komst van haar kindje,’ aldus de zussen.
Maar het blijft niet bij online fanatieke yoga-moeders die hun werkterrein hebben verlegd naar het magische. Een week geleden belde ik een normaliter heerlijk cynische en razend intelligente vriendin om te klagen over de lockdown. Het continu op elkaars lip zitten, werd me even te veel. ‘Je vriend is een leeuw? Je kind is een leeuw? En jij een maagd?’ zei ze. Ik bromde instemmend. Ze was even stil. Toen zei ze bloedserieus: ‘Dan is het toch volkomen logisch? Jullie hebben allemaal ruimte voor jullie ego nodig. Alleen hun ruimte is chaotisch en die van jou geordend. Dus blokkeren ze met hun kabaal jouw energie.’ Ik stond even met mijn oren te klapperen, maar realiseerde me al snel: spiritualiteit is overal. Horoscopen zijn hip bij Vinex-vrouwen en de avantgardistische generatie x-ers in de grachtengordel en tarot wordt gelegd door tantracoaches en studentenmeisjes. Maar wat is het dat men zoekt?
Hoopvolle toekomst
Het is natuurlijk niet heel vreemd dat mensen, nu het wereldnieuws zich in onze levens heeft gedrongen, teruggrijpen op het bovennatuurlijke. In een wereld waar desinfecterende middelen de hoofdrol spelen, is het fijn om je te verliezen in een hoopvolle toekomstvoorspelling of uren te staren naar een brok toermalijn. Misschien drijft verveling, veroorzaakt door de saaie dagen tijdens de lockdown, mensen ook wel tot een zoektocht naar nieuwe ervaringen. Om maar even helemaal met de billen bloot te gaan: ook ik heb sinds kort voor mijn vriend en de kinderen hun geboortesteen gekocht.
Ook heb ik een app geïnstalleerd waar ik tegen flinke betaling kan checken in welk huis Venus nu weer rondhangt. Waarom ik dat doe? Ik vind die stenen erg mooi. Ik was nieuwsgierig naar de nieuwe – digitale – manier van astrologie bedrijven. En ik had zin om, net als iedereen, even te ontsnappen aan het virus. Maar na drie keer de horoscoopapp checken, was ik klaar. Ook de stenen liggen werkeloos op mijn nachtkastje steen te zijn. Ik ben er niet geschikt voor, zelfs in tijden van verveling verveelt gezweef me na verloop van tijd.
Wat wél opvallend is in de huidige revival: er valt niet echt een lijn te ontdekken in wat men dan allemaal precies gelooft, in tegenstelling tot eerdere spiri-hypes. Zo was Jomanda eigenlijk een katholiek die dankbaar gebruikmaakte van reeds bekende Lourdespraktijken door het instralen van water. En had de Bhagwan-sekte uit de jaren 80, met als leider en goeroe Rajneesh Chandra Mohan, een enorme schare aanhangers die bereid waren hem voor een beetje verlichting desnoods tot in de dood te volgen. Maar de nieuwe trends vormen bij elkaar een vrijblijvend ratjetoe. De een plengt maanoffers in de huiskamer en de ander gelooft dat ‘dertien grootmoeders’ haar beschermengelen zijn.
De inspiratie wordt voornamelijk geput uit allerhande natuurgodsdiensten en zuiverende theorieën met lastig te achterhalen oorsprong in verschillende werelddelen. Wat de believers bindt? Allereerst het fotogenieke van hun verlichtende hulpmiddelen. Een kleurig altaartje, stenen in hypnotiserende kleuren, maankalenders: ze zijn mooi, doen het goed op Instagram en met een beetje mazzel kun je er nog een winkeltje mee beginnen ook. Maar los van de altijd opduikende Nederlandse handelsgeest is er sprake van een andere bindende factor. Deze nieuwe spiritualiteit, die beleden wordt door vrijwel louter vrouwen, zet in op de vrouw als godin en is een tool voor vrouwen om zichzelf trots te presenteren in een wereld die (nog steeds) gedomineerd wordt door mannen.
Dat wil zeggen dat de nieuwe spiri’s geen volgelingen zijn, maar uitgaan van de kracht van het eigen individu. In henzelf zit de magie besloten, de stenen en kaarten zijn slechts hulpmiddelen die hun energie helpen versterken. De ‘energie’ die gevierd wordt, is ‘zacht’. Dat wil zeggen: moederschap is heilig en traditioneel vrouwelijke kenmerken zoals gevoeligheid en verzorgen worden bewierookt. Instagram-doula Kassandra Schreuder, die een pleitbezorger is van de magische kracht van de vrouw, stelt het als volgt: ‘Wie denkt dat mijn werk gaat over zweverigheid heeft het niet begrepen. Mijn werk gaat over vrouwen empowerment,
over feminisme.’
Zo is zelfs het feminisme, toch vaak voorbehouden aan vrouwen die financiële en intellectuele onafhankelijkheid eisen, in deze nieuwe spiritualiteit geïncorporeerd door vrouwen die eerder traditionele waarden omarmen. Ze zetten die keuze kracht bij door er een spiritueel tintje aan te verlenen: hun vermogen voor kinderen te zorgen is niet heel gewoon, maar goddelijk. Hun woonkamer is geen hol vol Lego, maar door het altaartje naast de tv een plek van aanbidding. Maar het zijn niet alleen de Insta-moeders. Ook carrièrevrouwen en jonge meisjes blijken gevoelig voor deze nieuwe trend. Blijkbaar hebben heel veel verschillende vrouwen het nodig om het patriarchaat te omzeilen door het mystieke te omarmen.
Het hele verhaal lees je in VIVA-11-2021. Deze editie ligt vanaf 17 maart in de winkel.
Sommige artikelen kun je maar gedeeltelijk lezen op viva.nl, omdat ze afkomstig zijn uit de papieren VIVA. Uit respect naar onze abonnees én om te zorgen dat wij online leuke gratis content kunnen blijven maken. We hopen te kunnen rekenen op je begrip!
VIVA nieuwsbrief
Iedere week de leukste nieuwsbrief van Nederland in je mailbox?
Tekst: Sarah Sluimer | Beeld: Getty
Het bericht Ik zie, ik zie wat jij niet ziet: Insta-spiritualiteit als nieuwe religie verscheen eerst op V!VA - Niets te verbergen.