Deze week is onze vrouw van de week Victoria Koblenko. Want: de actrice (40) kon op veel kritiek rekenen toen ze een foto op Instagram postte met traditioneel Afrikaanse cornrows.
Waar Koblenko als panellid van het nieuwe Powned-pogramma Goed fout onderwerpen als seksisme, genderneutraliteit en racisme juist bespreekbaar wil maken, wordt ze nu zelf beschuldigd van culturele toeeigening. De actrice plaatste vorige week een kiekje op Instagram waarop ze te zien is met traditioneel Afrikaanse cornrows met daarbij de vraag of ze haar lokken blond moest verven of terug moest naar haar natuurlijke donkere haarkleur.
Op het eerste oog misschien een onschuldige actie, maar als je je verdiept in de geschiedenis en traditie van de zwarte haarstijl, komt alle ophef niet helemaal uit de lucht vallen. Janice Deul, co-auteur van het boek Little black hair, schreef eerder in een column al dat ze zich kan voorstellen dat mensen denken: waar maak je je druk om, het is maar haar. Maar volgens haar ligt daar juist het probleem.
Zwarte cultuuruitingen, zoals de haardracht van Koblenko, worden gekopieerd, geplagieerd en geannexeerd door de dominante (witte) cultuur. ‘Het gaat om eigenheid en identiteit, om trots, erfgoed en verleden.’ Je kunt je trouwens ook afvragen of Koblenko niet beter had kunnen weten. Celebrity’s als Ariana Grande, Katy Perry, Rihanna, Kendall en Kylie Jenner en Adele lagen eerder immers ook al onder vuur om precies dezelfde haardracht.
Wat vindt Victoria Koblenko zelf?
Victoria was niet bereikbaar voor commentaar, maar postte wel een uitgebreide reactie op Insta. ‘Deze foto is vier jaar geleden gemaakt. Waar ik me toen niet van bewust was, evenmin als de haarstylist (zelf van Surinaamse afkomst), is dat specifiek deze vlechten zwarte vrouwen kunnen kwetsen, omdat ze aan het verleden van slavernij en onderdrukking refereren. Dat heb ik vorig jaar geleerd. Deze oude foto heb ik tien dagen geleden geplaatst zonder bij deze gevoeligheid stil te staan, dit is een blinde vlek. Het was de enige foto die ik op m’n telefoon kon vinden met bruin haar, maar dat is geen excuus. Ik had kunnen weten dat de tijdsgeest deze braids niet kan verdragen. Mijn oprechte excuses voor de mensen die dit heeft gekwetst.’
Wat vinden anderen?
Wendy (36) reageerde op Victoria’s Insta-bericht
‘Tegenwoordig mag je niks meer, alles wordt gezien als racisme. Als je je zelfs druk moet maken over een vlecht in je haar, wat kan er dan nog wel? Ik maak al jarenlang vlechten in de haren van mijn dochters, omdat ik dat gewoon mooi vind, en had er nog nooit van gehoord dat dit racistisch zou zijn. Dat Victoria zich verontschuldigt, vind ik nergens voor nodig. Het lijkt steeds erger te worden in de wereld en je moet met alles wat je zegt en doet zo uitkijken. Iedereen heeft ook andere grenzen. Wat de een onbelangrijk vindt, vindt de ander wel erg belangrijk en andersom. Ik heb genoeg gekleurde vrienden die gelukkig niet zo moeilijk doen. Onder hen speelt culturele toe-eigening geen rol. Mensen moeten niet zo zeuren.’
Hilde Beune, antropoloog
‘De post van Victoria is een goed voorbeeld van culturele toe-eigening. Cornrows hebben voor zwarte mensen een specifieke referentie en als zij deze haardracht post zonder verdere betekenis, snap ik wel dat mensen daar niet blij mee zijn. Tegelijkertijd moeten we ons wel bewust zijn van de grens tussen culturele waardering en culturele toe-eigening. Iets wat je mooi vindt uit een andere cultuur meenemen in je eigen leven, is op zichzelf niet verkeerd, als de context behouden blijft. Daarnaast moeten we niet vergeten dat cultuur hybride is. Culturen zijn aan verandering onderhevig. Normen en waarden veranderen, tradities veranderen. En dat komt niet alleen omdat je als mens verandert, maar ook omdat je iets van andere culturen oppikt. Culturen passen zich daardoor voortdurend aan. Dat Victoria op haar post is teruggekomen met uitleg, vind ik sterk. Daardoor maakt ze haar volgers bewust en alert.’
Lees ook
Vrouw van de week Martine Sandifort: ‘Wij zijn opgegroeid met humor’
Chelsea (26), accountmanager van Liberiaanse afkomst, deed onderzoek naar de eerste zwarte haarsalon van Amsterdam die dit jaar 50 jaar bestaat
‘Het dragen van cornrows vind ik op zich prima. Het gaat er voor mij om: wie geef je het podium? Doe je alsof je het zelf hebt bedacht of leg je uit wat het verhaal erachter is? De manier van vlechten, is namelijk al eeuwenoud. Het is iets wat al in tijden van de slavernij gebeurde, veel mensen weten dat niet. Vrouwen bewaarden bijvoorbeeld rijst en casavestengels in hun cornrows om onderweg te kunnen eten. Daar-
naast werden de vlechten gebruikt om routes uit te stippelen. Om te bedenken: hoe komen we hier weg? Er zit zo veel meer (emotionele) betekenis achter dan de meeste mensen denken. Als het dan door een witte vrouw wordt gedragen als een of ander fashion statement, vind ik dat vreselijk om te zien. En met daarbij de tekst ‘Blondine of een brunette?’ heeft Victoria de plank compleet misgeslagen. Wel goed dat ze achteraf bewust zegt: ‘ik zat fout en ik wil er iets mee doen.’ Ik vind het belangrijk dat we erover in gesprek blijven gaan met elkaar. Niet om elkaar te overtuigen, maar om te informeren, zodat iedereen langzaam een realisatiepunt bereikt en niet meer ‘kleurenblind’ is.’
Liotte Liesdek (47), Surinaamse afrokapster
‘Mensen uit de zwarte gemeenschap zijn teleurgesteld in Victoria, omdat ze vinden dat zij de eer moeten krijgen van de haarstijl. Dat vind ik zelf ook. Maar je kunt het ook van een andere kant bekijken: op deze manier wordt de haardracht ook gepromoot. Daarom vind ik dat we dit incident door de vingers kunnen zien. Het moet alleen niet zo zijn dat als een zwart persoon vlechten draagt het niet gewaardeerd wordt en wanneer een ander ras − of bijvoorbeeld een beroemdheid − het draagt, het opeens populair wordt. Om culturele toe-eigening te voorkomen, moeten dit soort dingen benoemd worden: het komt bij deze bevolkingsgroep vandaan en het wordt gepromoot door dit ras. Dan voelen mensen zich veel minder gekwetst en kun je van het negatieve iets positiefs maken. Ik vind dat witte mensen de vlechten mogen dragen, zolang er maar uitleg wordt gegeven over de geschiedenis ervan.’
VIVA nieuwsbrief
Iedere week de leukste nieuwsbrief van Nederland in je mailbox?
Het bericht Vrouw van de week Victoria Koblenko: ‘De tijdgeest kan dit niet verdragen’ verscheen eerst op V!VA - Niets te verbergen.